Mae Sioned Williams, AS Plaid Cymru dros Orllewin De Cymru yn galw ar Llywodraeth Cymru i gymryd camau i ddiogelu gwasanaethau bws yn sgil pryderon a godwyd gan ei hetholwyr.
Dywedodd Sioned Williams:
“Gall dechrau blwyddyn ysgol newydd fod yn gyfnod cyffrous, gyda llawer o blant yn edrych ymlaen at eu dosbarth newydd, athro newydd ac, i rai, ysgol newydd. Fodd bynnag, yn ystod yr wythnos ddiwethaf rwyf wedi clywed gan lawer o rieni sydd wedi bod yn bryderus ynghylch sut y byddant yn mynd â’u plentyn i’r ysgol ac yn ôl oherwydd newidiadau mewn gwasanaethau bysiau.”
Ar ddiwedd y tymor diwethaf, daeth cyllid brys Llywodraeth Cymru i ben a oedd wedi darparu cymorth hanfodol i’r rhwydwaith bysiau yn ystod y pandemig. Hyd yn oed gyda rhywfaint o arian ar gael drwy'r Gronfa Pontio Bysiau, mae costau uwch a diffyg adennill yn llawn niferoedd y teithwyr wedi golygu nad yw llawer o wasanaethau bellach yn hyfyw.
O ganlyniad, amcangyfrifwyd bod 10% o wasanaethau bws wedi’u cwtogi neu eu tynnu’n ôl dros yr haf, gan gynnwys y gwasanaeth a oedd yn arfer mynd â disgyblion o’r Rhos i Ysgol Cwmtawe ym Mhontardawe. Mae pryderon wedi’u codi gan y Cydffederasiwn Cludiant Teithwyr y gallai hyd at chwarter y llwybrau bysiau gael eu colli os na fydd cyllid yn cael ei sicrhau y tu hwnt i fis Ebrill y flwyddyn nesaf.
Ychwanegodd Sioned Williams:
“Mae rhai rhieni yn Rhos wedi dweud wrthyf eu bod wedi cael eu gorfodi i chwilio am gludiant amgen ar ôl i’r gwasanaeth 256 ben bore a oedd yn arfer mynd â disgyblion i Ysgol Cwmtawe gael ei dynnu’n ôl. I nifer mae hyn yn golygu costau ychwanegol ac anawsterau wrth gyrraedd y gwaith ar amser. Rwyf hefyd wedi clywed gan bobl sydd wedi cael eu gorfodi i ddefnyddio’r car yn amlach gyda’i holl gostau cysylltiedig a’i effaith amgylcheddol, a dywedodd un teulu o Gellifedw, Abertawe wrthyf sut y maent bellach yn wynebu teithiau lluosog ar fws i deithio pellter cymharol fyr gyda’u mab sydd ag anabledd dysgu.”
“Mae bysiau yn wasanaethau hanfodol, sy’n rhoi mynediad i bobl at addysg, cyflogaeth, a gwasanaethau cyhoeddus allweddol. Yn aml dyma’r unig ddull o deithio i’r rhai ar incwm is, i bobl anabl ac i bobl hŷn. Nid yw’n dderbyniol i bobl golli allan oherwydd toriadau ariannol.
“Dyna pam yr wyf yn ysgrifennu at awdurdodau lleol ar draws rhanbarth Gorllewin De Cymru i gael gwell dealltwriaeth o sut mae newidiadau ariannu wedi effeithio ar wasanaethau lleol a pha fesurau sy’n cael eu cymryd i liniaru rhywfaint o’r effaith, a pham yr wyf yn ymuno â galwadau Plaid Cymru ar Lywodraeth Cymru i gefnogi bysiau drwy sicrhau cyllid hirdymor, cyflwyno deddfwriaeth i ail-reoleiddio gwasanaethau bysiau a gwneud mwy i dynnu sylw at y cyfraniad y mae bysiau yn ei wneud i’n llesiant cymdeithasol, economaidd ac amgylcheddol.
“Rwy’n falch o fod yn cefnogi ymgyrch Mis Dal y Bws Bus Users UK y mis Medi hwn. I’r rhai nad ydynt yn defnyddio trafnidiaeth gyhoeddus yn rheolaidd, gall newid un daith y mis o gar i fws helpu i leihau allyriadau, lleihau tagfeydd, gwella ansawdd aer a diogelu’r gwasanaethau cyhoeddus hanfodol hyn.”