“Mae gofalwyr di-dâl yn arbed £10 biliwn y flwyddyn i Lywodraeth Cymru, ond mae angen gwneud mwy o sicrhau bod eu hawliau statudol ar gael cymorth yn cael eu cynnal” – Sioned Williams AS
Mae’r Senedd heddiw (dydd Mercher 5 Chwefror 2025) wedi pleidleisio o blaid mwy o gymorth i ofalwyr di-dâl.
Cyflwynodd Sioned Williams AS, sy’n cynrychioli Gorllewin De Cymru yn y Senedd, gynnig ar gyfer Bil ar sicrhau cydnabyddiaeth a chefnogaeth i ofalwyr di-dâl, yn dilyn ymchwil gan Carers Wales a ddangosodd nad yw gofalwyr yn cael y cymorth y mae ganddynt hawl iddo.
Er bod gan bob gofalwr hawl gyfreithiol i Asesiad Anghenion Gofalwr, o dan Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014, mae nifer o adroddiadau wedi dangos mai dim ond rhwng 0.3% ac 8% o ofalwyr sydd angen asesiad sy’n cael un.
Croesawodd Rob Simkins, Pennaeth Polisi a Materion Cyhoeddus Carers Wales y ddadl gan ddweud “ni all y newidiadau y mae angen i ofalwyr di-dâl eu gweld ddigwydd yn ddigon cyflym.”
Pasiwyd y cynnig o fwyafrif mawr sy’n dangos lefel y gefnogaeth i fesurau i roi’r Ddeddf ar waith.
Dywedodd Sioned Williams AS, Aelod Senedd Plaid Cymru dros Orllewin De Cymru:
“Mae gofalwyr di-dâl yn arbed £10 biliwn y flwyddyn i Lywodraeth Cymru trwy ddarparu gofal a fyddai fel arall yn cael ei godi gan wasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol. Fodd bynnag, mae eu gwerth i'r rhai y maent yn darparu gofal ar eu cyfer yn anfesuradwy.
“Mewn sawl ffordd, roedd Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 yn torri tir newydd wrth ymgorffori hawliau gofalwyr mewn cyfraith. Ond yn anffodus nid yw’r rhethreg yn cyd-fynd â’r realiti ac nid oes digon o’n gofalwyr yn elwa ar yr hawliau a roddwyd iddynt.
“Byddai’r bil a gynigiais yn sicrhau bod Llywodraeth Cymru yn cymryd camau i fynd i’r afael â’r llu o fethiannau presennol ynghylch gweithredu Deddf 2014 sy’n cael eu hamlygu gan dystiolaeth mewn nifer o adroddiadau.”
Dywedodd Rob Simkins, Pennaeth Polisi a Materion Cyhoeddus, Carers Wales:
“Rydym yn croesawu’r ddadl hon a’r gydnabyddiaeth nad yw llawer gormod o ofalwyr di-dâl yng Nghymru yn gweld eu hawliau o dan y Ddeddf yn cael eu cyflawni, fel y dangoswyd yn ein hadroddiad Dilyn y Ddeddf a ryddhawyd y llynedd. Er bod gwaith da yn mynd rhagddo i fynd i'r afael â'r materion hyn, ni all y newidiadau y mae angen i ofalwyr di-dâl eu gweld ddigwydd yn ddigon cyflym.
“Rydym yn gobeithio y gall dadl heddiw helpu pawb i ddwyshau eu hymdrechion a chyfeirio adnoddau at ddarparu gwell cymorth i’r cannoedd o filoedd o ofalwyr di-dâl ledled Cymru. Mae arnom ni ddyled iddyn nhw i wneud hyn yn well.”